ការប្រដាល់គឺជាវត្ថុម្យ៉ាងដែលមិនប្រែប្រួលនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៏តាំងពីបុរាណកាល
មក យ៉ាងហោចណាស់ក៏វានាំអោយយើងចេះពីទំរុងក្នុងការប្រយុទ្ធដែរ។នៅ សម័យអង្គរក្បាច់គុនប្រើអាវុធនិងមិនប្រើអាវុធសុទតែត្រូវ បានស្ទាត់ជំនាញដោយជនជាតិខ្មែរ។ ផុសតាងបានបង្ហាញអោយឃើញក្បាច់គុនដែលស្រដៀងនិង ក្បាច់គុនប្រដាល់សេរីដែលត្រូវបានបង្កើតតាំងពី សតវត្សទី១០។ ប្រហែលជានេះជាមូលហេតុមួយដែលបង្ហាញហេតុអ្វី ចក្រភពខ្មែរមានកងទព័ដ៏មានឥទ្ធិពលនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៏។ រាជាណាចក្រអង្គរប្រើទំរុងនៃក្បាច់គុនប្រដាល់សេរីនិង អាវុធផ្សេងៗខុសៗគ្នាព្រមទាំងដំរីសង្គ្រាមដើម្បី ធ្វើសង្គ្រាមជាមួយនិងសត្រូវធំរបស់គេ វៀតណាមមូលដ្ឋាននៅរាជាណាចក្រចំប៉ា,សៀម។ ការប្រគួតដំរីចំបាំងនៅតែត្រូវបានអនុម័តដើម្បីការកំសាន្ដនៅ សុរិន កន្លែងប្រមូលដំរី។ អ្នកចំម្បាំងខ្មែរប្រើការទាត់កាប់ទៅលើរាហ៊ូតាមចំលាក់ នៅប្រាសាតបន្ទាយឆ្មា។ នៅពេលនោះ ចក្រភពខ្មែរមានឥទ្ធិពលនិងគ្រប់គ្រងលើទឹកដីដ៏ធំដែលឥឡូវនេះជាទឹកដី
កម្ពុជា ថៃ ឡាវ និងវៀតណាម។ជាលិទ្ធផលកម្ពុជាបានមានឥតទ្ធិពលលើវប្បធម៍ថៃនិងឡាវ។ នេះនាំអោយខ្មែរជឿថាក្បាច់គុនប្រដាល់សេរីនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៏គឺ មានប្រភពពីជនជាតិខ្មែរ-មន។ក្នុងដំនើររឿងដែលនិយាយតពីមាត់ មួយទៅមាត់មួយរបស់បុព្វបុរសរបស់ពួកគេសំអាងលើក្បាច់ចំលាក់ លឹមៗដែលនៅសល់លើប្រាសាទ
បុរាណរបស់ខ្មែរដូចជា,ប្រសាទបាយ័ន ,ប្រសាទអង្គវត្តជាដើម។ក្បួនគម្ពីឬកំនត់ ត្រាភាគច្រើនត្រូវបានបំផ្លាញរឬរឹបអូសយកដោយពួកកងទ័ពសៀមនៅ ពេលដែលសៀមចូលមកលួចប្លន់និងបំផ្លិចបំផ្លាញទីក្រុង អង្គព្រមទាំងចាប់ខ្មែរជាឈ្លើយសឹក រាប់បញ្ចូលទាំងរាជវង្សសានុវង្សទៅក្រុងអាយុតធ្យា។ អ្នកចំបាំងខ្មែរព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧និងអ្នកបង្គ្រាបការ រួបរួមរបស់ឡាវ ហ្វាងូនត្រូវបានគេជឿថាជាមេទ័ពដែលបានហ្វិកហាត់ក្បាច់គុន បុរាណខ្មែរ។ នៅសម័យអានានិគម ក្បាច់គុនបុរាណដូចប្រដាល់សេរីត្រូវបានពួកអានានិគមនិយម(អីរ៉ុប) ហៅថាជាក្បាច់គុនគ្មានអរិយធម៍ តិរច្ឆានសាហាវព្រៃផ្សៃ។ ជនជាតិបារាំងបានកែរប្រែក្បាច់គុននេះអោយទៅជាកីឡាដោយបានបន្ថែម ពេលវេលាកំនត់និងទឹក(ទឹកក្នុងកីឡាប្រដាល់)សៃវៀន ព្រមទាំងស្រោមដៃ(ហ្គង់)ក្នុងគោលបំនងកាត់បន្ថយរបួស។ ការប្រគួតពីដើមគេប្រគួតក្នុងរណ្ដៅមួយដែលមានភួកនិងមាន ច្បាប់កំនត់ព្រមទាំងយកខ្សែររុំជុំវិញដៃ។ ក្នុងការប្រគួតខ្លះអ្នកប្រដាល់យកសំបកខ្យងមករុំជុំវិញគន្លាក់ ដៃដើម្បីអោយកាន់
តែសាហាវតែទង្វើបែបនេះអាចត្រូគេហាមឃាត។ នៅកំលុងឆ្នាំ១៩៦០ អ្នកគាំទ្ររក្បាច់គុនប្រដាល់ខ្មែរបានជួយអោយក្បាច់គុននេះបាន ចេញផ្សប់ផ្សាយនិងបង្ហាញជាផ្លូវការ។
ពាក្យ អប្សរ ដែលពាក្យសំស្រ្កឹត ថា អប្សរស៑ ឬ អប្សរា បាលី គឺ អច្ឆរា ជាស្រីមានសម្បុរថ្លាស្រស់, ផូរផង់ ឬស្រីមានមុខថ្លាស្រស់បំព្រង ។ តាមសេចក្ដីតំណាលក្នុងគម្ពីព្រាហ្មណ៍ថា ស្រ្តីសួគ៌ពួកមួយដែលផុសឡើងពីទឹក ក្នុងកាលដែលកូរយកទឹកអម្ឫត នៅសមុទ្រទឹកដោះ ។ បានសេចក្ដីថា ក្នុងចលនាកូរមានលេចចេញពីផ្ទៃសមុទ្រនូវសត្វចម្លែកអស្ចារ្យជា ច្រើនជាបន្តបន្ទាប់ ដែលក្នុងខណៈនោះក៏មានចេញនូវតួនាងទេពអប្សរជាច្រើន ពត់ពេនខ្លួនរាំនៅលើអាកាស ។ ប៉ុន្តែតាមការពិតមិនមែនដូចច្នោះទេ, ដែលហៅ ថា អប្សរ ឬ អប្សរា នោះដោយសេចក្ដីថា “ ស្រីសួគ៌មានសម្បុរភ្លឺថ្លាផូរផង់ឬស្រីសួគ៌ឆើតឆោម” ។
ក្នុងការប្រើប្រាស់ពាក្យនេះ ខ្មែរប្រើក្លាយជា អក្សរ ក៏មាន ដូចជាពាក្យ ស្រីអក្សរ, ស្រីទេពអក្សរបវរកញ្ញា ជាដើម ។ យើងគួរតែកុំប្រើ ហើយត្រូវប្រើ អប្សរ ឬ អប្សរា, អច្ឆរា វិញ
រូប
នាងត្រូវបានបុព្វបុរសខ្មែរឆ្លាក់លើសិលានៃប្រាសាទជាច្រើន
ពិសេសប្រាសាទអង្គរវត្ត
ដែលមានរូបនាងរាបពាន់ក្នុងសណ្ឋានខុសប្លែកពីគ្នា ។
នាងអប្សរាក៏រាំនូវរបាំផ្សេងៗដែរ ដូចជា របាំទេពមនោរម្យ និង
របាំមុនីមេខលាជាដើម ។
ការ
រាំនៅសម័យនោះមានលំនាំប្រហាក់ប្រហែលរបាំ ភួងនារី ដោយ ម៉ម ឆាវរី
បានដកពាក្យខ្លះនៅក្នុងរឿង អ៊ីណាវ បុស្បា ដោយអន្លើ សាកា និង រ៉ាត ។
ការដាក់ក្បាច់ និង ការរើសភ្លេងមកបំពេញ អ្នកគ្រូ ជា សាមី
ជាអ្នករៀបចំ ។ ច្រៀងកំដរដោយ អ្នកគ្រូ ជា ខាន់ និង អ្នកគ្រូ ឯម ធាយ
ដែលយកតាមលំនាំបទ ដើមឈឹង ។
របាំអប្សរាបានឈានទៅដល់ចំណុចកំពូល ល្អឥតខ្ចោះ និងបានចេញរាំជាដំបូងនៅខេត្តសៀមរាប (អង្គរ) ដើម្បីថតជាខ្សែភាពយន្តដោយលោក ម៉ាកសែល កាមីស៍ ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ១៩៦១ ឬ ១៩៦២ ។នៅឆ្នាំ ១៩៦៣ ចេញ
ទៅសម្ដែងនៅប្រទេសបារាំង ។ នៅឆ្នាំ១៩៦៤ ចេញទៅសម្ដែងនៅ សិង្ហបុរី
ក្នុងពិធីសម្ពោធមហោស្របសិល្បះ ទូទាំងសាកល ដែលបានទទួលជោគជ័យ
និងមានការគាំទ្រ និង កោតសរសើរពីសំណាក់ទស្សនិកជនយ៉ាងខ្លាំង ។
តួឯករាំដោយ ព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រី នរោត្តម បុប្ផាទេវី ដែលព្រះអង្គជាតួឯកដំបូងគេបង្អស់នៃរបាំ ។ តួសម្ដែងជាបន្តបន្ទាប់មានដូចជា ៖
- អ្នកស្រី សេង ស្រីមុំ
- អ្នកស្រី វ័ន សាវៃ
- អ្នកស្រី ឌុក ថាច
- អ្នកស្រី វ័ន សាវង្ស
- អ្នកស្រី យឹម ទេវី
- អ្នកស្រី ម៉ម កណិការ
- អ្នកស្រី អ៊ុក ផល្លា
- កញ្ញា សុខ សុខឿន ៕
ខ្មែរក្រហមចេះចាយលុយដែរ?
លុយ សម័យខ្មែរក្រហម
ចម្លាក់យក្ខិនីនាសម័យបុរេអង្គរ
យោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវថ្មីៗនេះ ខាងបុរាណវិទ្យាយើងអាចដឹងអំពី ប្រភពនៃចម្លាក់តំណាង ’យក្ខិនី” ខ្មែរនាសម័យបុរេអង្គរ ដែលមានប្រភពចេញពីប្រទេសឥណ្ឌា ហើយដែលបាននាំចូលប្រទេសកម្ពុជា តាមរយៈការផ្សព្វផ្សាយសាសនាឥណ្ឌា ។ នៅប្រទេសឥណ្ឌា នាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រក៏ដូចក្នុងសង្គមខ្មែរនាសម័យបុព្វកាល ដែរ ព្រះអាទិទេពភេទស្រី មានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងសង្គមរហូតដល់បច្ចុប្បន្ន ។ ព្រះអាទិទេពភេទស្រីទាំងនោះ ជួនកាលល្អ ជួនកាលអាក្រក់ ក្នុងក្រសែភ្នែករបស់អ្នកស្រុកអាយ ដែលមានជាអាថ៌ម្តាយដើម ជំនៀងផ្ទះ នាងប្រពៃស្រព ដែលតំណាងឲ្យធញ្ញជាតិឬស្រូវដែលជាធម្មជាតិ រមែងតែនាំមកនូវភាពសម្បូរសប្បាយផូរផង់នៃជីវិតប្រចាំថ្ងៃ តាមរយៈការគោរពបូជា ។
នៅក្នុងសម័យឥណ្ឌារូបនីយកម្ម តួនាទីរបស់ព្រះអាទិទេពអាយទាំងនោះ នៅតែរក្សានូវអាទិភាពរបស់ខ្លួនបានដដែល ។ ក៏ប៉ុន្តែគេក៏ឃើញមានទេវតាស្រីមួយចំនួនទៀតបានមកដល់ទឹកដីខ្មែរ ដែរដូចជា ’យក្ខិនី” ព្រះនាងគង្គាទេវតារក្សាទឹក ដងស្ទឹង បឹងបួរ ទន្លេជាដើម ដែលតំណាងឲ្យភាពស្លូតបូត ឬក៏ភាពកោងកាចព្រៃផ្សៃ ។ ក្នុងបរិបទនេះហើយ នៅក្នុងអាសនៈ យើងឃើញមានវត្តមានរបស់ទេវតាថ្មីខាងពុទ្ធនិយម គឺពួកយក្ស និងយក្ខិនី ។ យក្ស និងយក្ខិនីទាំងនោះតំណាងនូវឥទ្ធិពលនៃធម្មជាតិគប្បីគេកោតសរសើរ គោរពខ្លបខ្លាចដោយសារឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន ដែលមានក្នុងសង្គម ។ ដូចនៅអង្គបុរី, វប្បធម៌សម័យចេនឡានៅខេត្តអ៊ូប៊ុន ប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន បានបន្សល់ទុកជាកេរ្ដិ៍មរតកនៃវប្បធម៌បុរាណខ្មែរមួយនូវរូប ចម្លាក់ថ្មតំណាងឲ្យទេពធីតាគង្គា ក្រោមរូបភាពស្ត្រីខ្មែរដូចនៅប្រទេសឥណ្ឌា ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតគេនៅចាំបានយ៉ាងច្បាស់ថា ទន្លេមេគង្គខ្មែរក៏ដូចទន្លេគង្គានៅប្រទេសឥណ្ឌាដែរ គឺតំណាងដោយព្រះនាងគង្គាដែលជាព្រះអាទិទេពស្រី ។ ដូចនេះទឹកដីតំណាងឲ្យស្ត្រីភេទ ដោយហេតុថាជីវិតចាប់បដិសន្ធិឡើងជាមួយទឹក ។ ’ទឹកគឺជីវិត” មានទឹក គឺមានជីវិត ។ភស្តុតាងដ៏សំខាន់ស្តីពី វត្តមានរបស់ពពួកយក្សនិងយក្ខិនី ក្នុងវប្បធម៌ អង្គរបុរី អាចគូសបញ្ជាក់តាមរយៈរូបចម្លាក់ធ្វើពីដីដុតមួយចំនួន ដែលគេបានជួបប្រទះក្នុងស្ថានីយប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរបុរី ដែលជាទឹកដីវ័យចំណាស់មួយនៅក្នុងខេត្តតាកែវ ។
លក្ខណៈសម្បត្តិរបស់ចម្លាក់យក្ខិនី គឺមានចង្កូម និងភ្នែកលៀនហើយធំ ដែលគួរឲ្យព្រឺព្រួច ។ នោះគឺជាអ្វីមួយ ដែលវិចិត្រករខ្មែរនៅតែរក្សាបានរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្នភាព ។
ចំពោះភាពអសុរកាយ ឬភាពឃោរឃៅនៃយក្ខិនី សូមជ្រាបថា តាមរយៈលក្ខណៈមុខមាត់ដោយឡែកនៃវត្តមានចង្កូមទាំង ២ ដែលបានលៀនចេញពីបបូរមាត់ និងស្ត្រីភេទវិញ គឺតាមរយៈវត្តមានរបស់សុដន់ទាំងគូរ ។ តែអ្វីដែលធ្វើឲ្យគេកាន់តែចាប់អារម្មណ៍នោះ គឺភាពស្រដៀងនៃយក្ខិនីទាំងនោះដែលស្ថិតក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី៤ ដល់ទី ៦ នៃគ្រិស្គសករាជ ទៅនឹងចម្លាក់នាសម័យអង្គរយ៉ាងប្រាកដ ។
សូមជម្រាបថា ទោះបីជាគេពុំទាន់រកឃើញនូវចម្លាក់ធ្វើអំពីលង្ហិន នៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នក៏ដោយ តែមកដល់ពេលនេះក៏ពុំទាន់មានទិន្នន័យណាមួយបញ្ជាក់ឲ្យច្បាស់លាស់ថា គ្មាននៅឡើយដែរ ។ តែនៅទីក្រុងបេគ្រាំប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន (Afghanistan) ឯណោះវិញ ក៏មានវត្តមានរបស់ចម្លាក់យក្ខិនីចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី ១នៃគ្រិស្គសករាជមកម្ល៉េះ ៕ (ម.ត្រាណេ
សម័យក្រោយអង្គរសតវត្សទី១៥ដល់ពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី២០ សិល្បៈចម្លាក់ថ្ម និងសាងសង់ប្រាសាទលែងមាន ទើបមិនសំបូរតឹកតាង
Kohsantepheapdaily.com.kh
តឹកតាង ក្រោយ សម័យ អង្គរ (សារមន្ទីរ ជាតិ)
រាជធានីភ្នំពេញ ៖ នៅថែវទី៤នៃសារមន្ទីរជាតិជាកន្លែងដែលដាក់តាំងវត្ថុនានាក្រោយសម័យ អង្គរ ។ ជាការកត់សំគាល់រយៈកាលមិនយូរប៉ុន្មានពីការបញ្ចប់រាជ្យរបស់ព្រះបាទ ជ័យវរ្មន័ទី៧ ផលិតកម្មសិល្បៈអំពីថ្ម និងប្រាសាទក៏ក្លាយទៅជាខ្សត់ ក្នុងវប្បធម៌របស់ខ្មែរ ។ ដោយការផ្លាស់ប្ដូរ (សាសនា)យ៉ាងឆាប់រហ័សទៅរក(និកាយ) ថេរវាទ(ប្រហែលជាស.តទី១៥) ឈើក៏ក្លាយទៅជាវត្ថុធាតុមុនគេបង្អស់ក្នុងចម្លាក់របស់ខ្មែរ ។
តឹកតាង ក្រោយ សម័យ អង្គរ (សារមន្ទីរ ជាតិ)
តឹកតាង ក្រោយ សម័យ អង្គរ (សារមន្ទីរ ជាតិ)
តឹកតាង ក្រោយ សម័យ អង្គរ (សារមន្ទីរ ជាតិ)
ផ្នែកជាតិពន្ធវិទ្យា
សារមន្ទីរ មានវត្ថុប្លែកៗមួយចំនួនផ្នែកជាតិពន្ធវិទ្យាដែលត្រូវបានគេកំណត់ អាយុកាលនាសតវត្សចុងក្រោយពីរ(ស.តទី១៩-២០) ។ វត្ថុដែលត្រូវបានគេចាប់អារម្មណ៍ជាងគេនោះ គឺកឹង សំរាប់ដាក់លើទូកមួយរបស់ព្រះរាជា ដែលបានកសាងឡើងអំពីឈើគគីរ។ វត្ថុដ៏មានតម្លៃរបស់ព្រះមហាក្សត្រមួយទៀត គឺកោដ្ឋរបស់ព្រះបាទនរោត្ដមសុរាម្រឹត ដែលត្រូវបានយកមកតម្កល់ទុកនៅសារមន្ទីរក្រោយពីពេលព្រះរាជឈាបនកិច្ច ។ ក្នុងថែវនេះដែរគេឃើញមានកីតម្បាញ ដែលប្រកបទៅដោយក្បាច់ក្បូររចនា និងប្រដាប់ប្រដាសំរាប់ត្បាញជាច្រើន អសង្ហារិមផ្នែកសាសនាមានយាងដំរី និងវត្ថុសិប្បកម្មតាមបែបប្រពៃណីខ្មែរមួយចំនួនទៀត ។
កុលាលភាជន៍
កំណាយផ្នែកបុរាណវិទ្យា ជាច្រើននាបច្ចុប្បន្នកាលនេះ នៅអង្គរបុរីខេត្ដតាកែវ (ភាគខាងត្បូងកម្ពុជា) បានរកឃើញកុលាលភាជន៍មួយចំនួនធំ ដោយមានមួយចំនួនស្ថិតនៅក្រោយសម័យបុរេប្រវត្ដិ ។
កុលាលភាជន៍ប្រភេទ នេះជាច្រើនស្ថិតនៅសម័យមុនអង្គរ ដែលជាឆ្នាំងធ្វើអំពីដីឥដ្ឋពណ៌ក្រហមព្រឿង ផលិតដោយដៃផ្ទាល់ ឬដោយប្រើអន្ដូករួចទើបឆ្លាក់ក្បាច់លំអក្បាច់ឆ្កូតៗផង ។
ភាជន៍អំពីដីឥដ្ឋ ដែលមានចារជាលើកដំបូងក្នុងក្រាំងផ្នែកបុរាណវិទ្យា ស្ថិតនៅចុងបញ្ចប់នៃសតវត្សទី៩ មានប្រភពនៅក្រុម ប្រាសាទ រលួសក្នុងតំបន់អង្គរ ដែលគេបានរកឃើញភាជន៍ពណ៌បៃតងនិងភាជន៍ពណ៌ត្នោតជាវត្ថុពេញនិយមនៅ ដើមសតវត្សទី១១ ហើយគេក៏បានរកឃើញយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នៅរមណីយដ្ឋានរបស់ខ្មែរ ក្នុងប្រទេសថៃ ។ ការធ្វើភាជន៍ឱ្យមានជារាងសត្វចតុប្បាទផ្សេងៗ ក៏ជាសម័យកាលពេញនិយមមួយដែរចាប់ពីសតវត្សទី១១ ដល់ សតវត្សទី១៣ ។
តឹកតាង ក្រោយ សម័យ អង្គរ (សារមន្ទីរ ជាតិ)
តឹកតាង ក្រោយ សម័យ អង្គរ (សារមន្ទីរ ជាតិ)
ក្បាច់ចម្លាក់ នៅតាមជញ្ជាំងប្រាសាទខ្មែរជាច្រើនបានបង្ហាញភាពជាក់ស្ដែងនៃ រាងរៅរបស់កុលាលភាជន៍ ព្រមទាំងការលេចធ្លោនៃ ការប្រើប្រាស់របស់វាផងក្នុងពិធីបុណ្យផ្សេងៗ និងក្នុងតម្រូវការធម្មតា ។ គំរូដ៏ច្រើន (របស់កុលាលភាជន៍) សំរាប់ការប្រើប្រាស់ បានឱ្យដឹងថា ការប្រើប្រាស់កុលាលភាជន៍របស់ខ្មែរ ជាការប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃសំរាប់ការចំអិនអាហារ, ការស្ដុកអាហារទុក (ឧទាហរណ៍ផ្អក, ប្រហុក) ការដាក់វត្ថុរាវ ដូចជា ពាងសំរាប់ត្រាំថ្នាំ, ទឹកអប់, គ្រឿងប្រេងម្សៅសំរាប់ការតុបតែងខ្លួនជាដើម
No comments:
Post a Comment